Martwy ząb – przyczyny, objawy, rozpoznanie

Martwy ząb to potoczne określenie na ząb, w którym jego miazga (czyli naczynia i nerwy) uległy martwicy. Ustrój na ogół wydala, bądź resorbuje martwicze tkanki, jednak ze względu na umiejscowienie miazgi w komorze zęba, której ściany utworzone są przez twardą zębinę, jest to niemożliwe. Jeśli martwicza miazga nie zostanie usunięta w procesie leczenia endodontycznego, ulega rozpadowi zgorzelinowemu. Martwica może być częściowa lub całkowita.

W przypadku częściowej martwicy miazgi, część miazgi może ulec martwicy, a część pozostaje żywa, ale w stanie rozlanego zapalenia, często ropnego. W zębach wielokorzeniowych martwicą może być objęta miazga w jednym kanale.

W martwicy całkowitej cała miazga ta, wypełniająca komorę oraz ta, wypełniająca kanały jest obumarła. Masy martwicze przez otwór wierzchołkowy mają bezpośredni kontakt z tkankami okołowierzchołkowymi i mogą wywoływać stany zapalne.

Przyczyny martwicy

Martwica może być spowodowana przez nieleczony proces próchnicowy, uraz mechaniczny, podczas którego doszło do przerwania pęczka naczyniowo -nerwowego, przeciążenie zęba lub działania jatrogenne (leki, materiały wypełniające, przegrzanie miazgi).

Objawy martwicy miazgi

Martwica miazgi często wykrywana jest przypadkowo podczas badania, ponieważ najczęściej nie towarzyszą jej żadne dolegliwości bólowe. Czasami chory zwraca uwagę na uraz. Niekiedy pacjenci mogą odczuwać reakcję podczas spożywania ciepłych posiłków. W przypadku, gdy dojdzie do objęcia procesem chorobowym tkanek okołowierzchołkowych, może pojawić się ból na nagryzanie oraz uczucie „wysadzania” zęba z zębodołu.

Częstym objawem, który w przypadku martwicy niepokoi pacjentów, to zmiana zabarwienia zęba – tzw. szary ząb. Ząb ma ciemniejszą barwę, szkliwo jest bardziej matowe, ząb traci połysk i jest mniej przezierny.

W badaniu wewnątrzustnym często spotyka się uszkodzenie zęba wywołane urazem lub obecność rozległego wypełnienia. Ząb nie reaguje na testy żywotność z użyciem zimna lub prądu. W martwicy częściowej, w zależności od rozległości procesu zapalnego, może występować dodatnia reakcja na testy żywotności. Opukiwanie zęba oraz dotykowe badanie okolicy okołowierzchołkowej nie wywołuje dolegliwości, jeśli proces choroby nie dotarł jeszcze poza wierzchołek. Na zdjęciu RTG można uwidocznić czynnik przyczynowy – głęboki ubytek próchnicowy, rozległe wypełnienie, złamanie korony lub korzenia. Jeśli proces zapalny objął już tkanki okołowierzchołkowe, na zdjęciu może być zauważalne przejaśnienie w okolicy wierzchołka.

Leczenie martwicy miazgi

Martwy ząb, nawet bezobjawowy, stanowi ognisko zapalne, które należy wyeliminować. Metodą leczniczą, umożliwiającą pozostawienie ząb w jamie ustnej, jest antyseptyczne leczenie kanałowe. Metoda ta polega na usunięciu martwej miazgi, dokładnej dezynfekcji systemu kanałowego, a następnie jego szczelnemu wypełnieniu. W przypadku braku możliwości przeprowadzenia leczenia endodontycznego lub jego niepowodzenia, ząb należy usunąć.

Wybielanie zęba martwego

Rozkład mas martwiczych, pozostawionych w komorze zęba, powoduje powstanie składników przebarwiających ząb. Stopień przebarwienia uzależniony jest od czasu, który minął od momentu uszkodzenia miazgi do podjęcia leczenia endodontycznego. Kolejnym czynnikiem wpływającym na zaawansowanie przebarwienia zęba jest wiek pacjenta. U pacjentów młodocianych, gdzie kanaliki zębinowe mają szerszą średnicę, składniki przebarwiające mogą przenikać szybciej i dalej, przez co przebarwienie jest bardziej intensywne.

W związku z powyższym w przypadku zdiagnozowania martwicy miazgi, należy niezwłocznie rozpocząć leczenie endodontyczne, co pozwoli na zminimalizowanie negatywnego efektu, jakim jest przebarwienie martwego zęba. Istotną czynnością ograniczającą powstanie „szarego zęba” jest dokładne opracowanie i wypłukanie komory zęba, w celu uniknięcia pozostawienia resztek tkanki w zachyłkach- dotyczy to zwłaszcza młodych pacjentów.

„Zęby martwe wybiela się metodą wybielania wewnętrznego, w której środek wybielający wprowadza się jamy zęba. By zakwalifikować ząb do wybielania, musi być on poprawnie przeleczony endodontycznie oraz mieć dobrze zachowaną powierzchnię wargową korony. Do wybielania najczęściej używa się 30% nadtlenku wodoru (Perhydrol) oraz nadtlenku mocznika. W zależności od metody przeprowadza się je jedno- lub kilkuwizytowo” – mówi lek. stom. Aleksandra Podgórska z K2 Medical&Dental Clinic

Należy jednak pamiętać, że efekt wybielania nie zawsze jest trwały. Niektóre zęby mogą ponownie przebarwiać się i wymagają powtórnego zabiegu. W niektórych przypadkach wybielanie może być w ogólne nieskuteczne. Ponadto preparaty wybielające obniżają wytrzymałość szkliwa na złamanie i ścieranie i mogą powodować powstanie zewnętrznej resorpcji przyszyjkowej.

W sytuacji, gdy szary ząb nie poddaje się zabiegom wybielania, metodą alternatywną pozostaje estetyczna odbudowa korony, albo licowanie jej kompozytem lub porcelaną.

Z powodu możliwych działań ubocznych i często wątpliwą skuteczność wybielania, należy indywidualnie rozważyć wskazania i przeciwskazania do zabiegu.

Podsumowanie

Ze względu na często bezobjawowy przebieg martwicy miazgi oraz poważne skutki jakie może za sobą nieść posiadanie zęba, stanowiącego utajone ognisko zapalne, ważne są regularne kontrole stomatologiczne, podczas których dentysta dokładnie zbada klinicznie oraz radiologicznie „podejrzane” zęby z rozległymi wypełnieniami oraz zęby po urazie. Alarmującą może być również sytuacja, w której ząb pierwotnie dający silne dolegliwości, nagle się wyciszył- świadczyć to może o przejściu zapalania miazgi w stan martwicy, a nie o „samowyleczeniu” się zęba. Bezzwłoczne podjęcie leczenia endodontycznego umożliwi uniknięcia zaostrzenia się stanu oraz pozwoli na zachowanie własnego zęba.

Bibliografia:

1. Bolesława Arabska-Przedpełska, Halina Pawlicka „Współczesna endodoncja w praktyce”, Wydanie I, Bestom Dentonet.pl 2011
2. Zbigniew Jańczuk „Stomatologia zachowawcza z endodoncją, zarys kliniczny” , Wydanie IV, PZWL, Warszawa 2014
3. Dorota Olczak-Kowalczyk „Współczesna stomatologia wieku rozwojowego”, Wydanie I, Med. Tour Press International Sp. Z o.o., Otwock 2017