Bruksizm: przyczyny, skutki i najlepsze metody leczenia

Czym jest bruksizm i jakie są jego główne symptomy?

Bruksizmem (hipertrofia mięśnia żwacza) inaczej nazywa się zgrzytanie zębami oraz szczękościsk. Jest to odruch powtarzający się, nawykowy, niekontrolowany. Najczęściej pojawia się podczas snu (tzw. bruksizm nocny). Efektem bruksizmu może być ból szczeki, starte zęby, ból głowy, nierzadko także uszkodzenie zębów.

Przyczyny bruksizmu

Przyczyny bruksizmu mogą być różnorodne i często są wieloczynnikowe. Do głównych czynników mogących przyczyniać się do występowania tego zaburzenia zaliczyć można:

1. Stres i napięcie: Stres należy do jednej z głównych przyczyn bruksizmu. Osoby doświadczające permanentnego stresu albo napięcia mogą podświadomie zaciskać lub zgrzytać zębami, szczególnie w nocy.
2. Nieprawidłowy zgryz, a więc niewłaściwe ułożenie zębów względem siebie podczas zaciskania szczęk, może również prowadzić do bruksizmu.
3. Nawyki i zaburzenia snu: Osoby cierpiące na zaburzenia snu, takie jak np. bezdech senny, mogą być bardziej podatne na bruksizm.
4. Hiperaktywność mięśni żwaczy: Osoby, których mięśnie żwaczy są hiperaktywne, mogą mieć większe skłonności do zgrzytania zębami.
5. Czynniki genetyczne: Istnieją pewne dziedziczne predyspozycje do bruksizmu, które mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie.
6. Substancje farmaceutyczne: Niektóre leki, takie jak antydepresanty i leki na alergię, mogą mieć działanie uboczne prowadzące do bruksizmu.

„Bruksizm najczęściej spowodowany jest stresem lub nieprawidłowościami zgryzu, jednak może być także wynikiem innych czynników, takich jak niewłaściwa dieta lub nawyki snu” – mówi dr n. med. Krystian Krupski, specjalista chirurgii stomatologicznej z K2 Medical & Dental Clinic.

Konsekwencje nieleczenia bruksizmu?

Nieleczony bruksizm może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji zarówno dla jamy ustnej, jak i całego organizmu. Do głównych efektów nieleczonego zgrzytania zębami zalicza się:

• Uszkodzenie zębów – bruksizm prowadzi do ścierania szkliwa, niekiedy znacznego uszkodzenia koron zębów, pęknięć, a nawet złamań zębów lub uzupełnień protetycznych. Dojść może także do nagle pojawiającej się ruchomości zębów.
• Przerost mięśni – wzrost napięcia może doprowadzić do przerostu mięśni żwaczy, co doprowadzić może do powstania charakterystycznej mocnej, kanciastej żuchwy. Pacjenci z bruksimem mają często surowy, a nawet agresywny wygląd twarzy, który jest konsekwencją ich mimiki.
• Ból głowy i szczęki – do najbardziej dokuczliwych skutków bruksizmu na które uskarżają się Pacjenci zaliczyć można ból szczęki oraz głowy, a nawet migreny. Bruksizm powoduje, bowiem napięcie i ból mięśni żwaczy oraz stawów skroniowo-żuchwowych (tzw. zespół bólu mięśniowo-szkieletowego).
• Zaburzenia zgryzu – nieustanne zaciskanie lub zgrzytanie zębami może prowadzić także do zaburzeń zgryzu. Konsekwencją tego zjawiska są trudności w mówieniu i jedzeniu. Z kolei osoby noszące protezy zębowe mogą doświadczyć ich uszkodzeń lub niewłaściwego dopasowania.
• Zaburzenia snu – tzw. bruksizm nocny może prowadzić do zaburzeń snu, zarówno u osób cierpiących na to zaburzenie, jak i u ich partnerów życiowych, spowodowany specyficznym dźwiękiem wydawanym podczas zgrzytania zębami.

Metody leczenia bruksizmu

Leczenie bruksizmu powinno mieć na celu wyeliminowanie czynnika ogólnego (nerwowego) oraz miejscowego (urazowego). Leczenie bruksizmu nie jest niestety proste. Najczęściej stosuje się kombinację różnych metod terapeutycznych mających prowadzić do łagodzenia objawów i zmniejszania ryzyka powikłań.

Do głównych metod leczenia bruksizmu zalicza się:

• Nakładki relaksacyjne na zęby: są to indywidualnie dopasowane osłony (tzw. szyny), które noszone są przez Pacjenta na zębach podczas snu. Służą one ochronie przed ścieraniem się zębów oraz zmniejszają nacisk i tarcie między zębami.
• Korekta zgryzu: W przypadkach, gdy nieprawidłowy zgryz jest przyczyną bruksizmu, może być konieczne skorygowanie tego problemu za pomocą ortodoncji, protez dentystycznych lub innych metod stomatologicznych.
• Toksyna botulinowa – jest to preparat, który wpływa na pracę mięśni zmniejszając napięcie mięśni żwacza, a dodatkowo wygładzając konturu żuchwy. Botulina paraliżuje  mięśnie w efekcie czego się one nie napinają. Zaletą tej metody jest działanie wybiórcze, a nie ogólnoustrojowe jak w przypadku tabletek. Zabieg z wykorzystaniem toksyny botulinowej daje szanse na odzwyczajenie się mięśni od tak intensywnego zaciskana się.
• Psychoterapia – w przypadku, gdy zgrzytanie zębami, występuje na tle nerwowym warto udać się do psychologa
• Fizjoterapia stomatologiczna – obejmuje najczęściej obszar głowy i odcinek szyjny. Pacjent powinien także wykonywać ćwiczenia samodzielnie w domu, po wcześniejszym przeszkoleniu przez specjalistę.

Podsumowanie

Leczenie bruksizmu nie należy do najłatwiejszych, jednak warto jest skonsultować się z lekarzem stomatologiem celem ustalenia najlepszego planu leczenia dla konkretnego przypadku bruksizmu. Często połączenie rożnych metod terapii tj. np. nakładek (szyn relaksacyjnych), porad psychologicznych (w szczególności w sytuacji, gdy bruksizm związany jest z sytuacjami stresującymi) oraz fizjoterapii prowadzi do skutecznego złagodzenia objawów niekontrolowanego zgrzytania zębami i zmniejszania ryzyka powikłań.

Bibliografia

1. Zarys kliniczny stomatologii zachowawczej pod red. Z.Jańczuka , PZWL
2. G. Sattler, B.B.C.Kolster: Toksyna Botulinowa: Dawkowanie, Miejsca iniekcji, Stosowanie, Quintessence Publishing Polska